Wednesday 8 October 2014

Aw Kan Hmar Ram

‘Aw Kan Hmar Ram’ ti ding ei nei naw hi
Kei chu ka lunglai a na;
Mi'n ropui an rel an ram ngeiah
Eini chu ei leng run riengah.

Tiena Israel ei ieng ei tih
Tiemram chu van a ra?
Tak changlo ding duthusamin,
Ram ropui a min tlun di’m ?

Nga’n an tam an thipui
Mihriemin ei dampui;
Sienkhawm, Unau Suopui hmel ei hai
Ei chan reng hril a hai

Sakhming ziekdan identity
Pal ang thleng chu mawlna;
Chite sukhmawntu chu bangba,
A tawpah tluksietna. 

Hmar hnam I sukdam thei
Hmar tawng hmang la;
Hrietna, Varna sukpung la
Zamsan rawh mawl leia titna

Vankhuo’n a relsa am lo nih?
Hmarnau ar ang an vai lawina;
Chengrang am tha, ziekfung?
Phawi ka nuom a zung.



R.L. Muon Inbuon

7th October 2014, Kolasib
Mi \awng khawm, ei \awng khawm thiem ei tiu

‘Goodbye Party for Miss Pushpa T.S.’, Nissim Ezekiel (1924-2004), Anglo-Indian poet, a i ziek ka hang tiem nawn chu, exam ding ngaituo r^na tiem hunlai kha a liem ta bawka, a poem-in a tarlanghai khelah, inzawmna nei tho si, ngaituona dang a mi hung pek chu tie. Chu ngaituona chu ieng dang rak nilovin, ka lo ngaituo rawp hlak ei \awng-Hmar \awng- hmangdanah, a bikin Duhlian \awng (Mizo \awng ti a official-a hriet tah) le thiemkawp haiin ei hmang danah], felhlel ni-a ka hriethai chungchang thu a nih. Chuong ang ngaituona mi hung petu chu vawikhat hang tiem khawma hrietthiem thei nghal a nih. Hieng hin:

Goodbye Party for Miss Pushpa T.S.


Friends,

our dear sister
 

is departing for foreign
 

in two three days,

and
 

we are meeting today

to wish her bon voyage.
 


You are all knowing, friends,
 

What sweetness is in Miss Pushpa.

I don't mean only external sweetness
 

but internal sweetness.
 

Miss Pushpa is smiling and smiling
 

even for no reason but simply because
 

she is feeling.
 


Miss Pushpa is coming

from very high family.
 

Her father was renowned advocate
 

in Bulsar or Surat,
 

I am not remembering now which place.
 


Surat? Ah, yes,

once only I stayed in Surat

with family members

of my uncle's very old friend-

his wife was cooking nicely…

that was long time ago.
 


Coming back to Miss Pushpa

she is most popular lady
 

with men also and ladies also.
 


Whenever I asked her to do anything,

she was saying, 'Just now only

I will do it.' That is showing

good spirit. I am always
 

appreciating the good spirit.
 


Pushpa Miss is never saying no.

Whatever I or anybody is asking

she is always saying yes,

and today she is going
 

to improve her prospect
 

and we are wishing her bon voyage.

Now I ask other speakers to speak

and afterwards Miss Pushpa

will do summing up.
 

Hieng ang Indian English (Vai Sap\awng ti inla chieng mei a tih) hi vawisun chen khawm hin hriet ding le ngaitlak ding a la tam khawp el. Indian News Channel \henkhata politician-hai debate ei ngaitlak lem chun hriet ding a tam zuol. College kaihai khawma ei ruol-vaihai le ei inbiek hunah hriet ding tam bawk a tih. Present Simple tense hmangna dinga Present Progressive tense hmang tlat dam; Adjective thumal ‘foreign’, Noun anga hmang dam; Vai\awnga hril nisien chu indik si ding, sienkhawm hieng-two three days hang ti dam hi (entirnan-Ek do din me ho jayenge) Sap\awng hmangdan kalhmang ruok chu a ni der si nawh. Sap\awng kalhmanga chu ‘two or three days’ ti ding a nih. Conjunction ‘or’ hi a um ding a nih. ‘Just now I will do it’ ti khawm hi, ‘I will do it just now’ ti lem ding a nih. A tawi zawngin, hieng anga Sap\awng hmang a ni pha hin, Sap\awng kalhmang a hraw nawh a, Vai\awng kalhmang zuiin Vai\awng thumal aiah Sap\awng thumal inbukin a uma, chu chun Sap\awng nuizatum, apuopa a hung siemdawk a nih.  Hieng anga \awng palzut hlak mihai hin, \awngtinin umzie neia inremkhawm dan/rurel (organization/structure) an nei seng ti reng an hriet phak nawh. Hril sei dal ei tih, ei thupui petsan pal ei tih.  

|awng hmang indik kawngah, ei lamr$k d^n- an s^ng an hn<oi haiin umzie inth<ktak a nei zie, sienkhawm chuong chu iengah ei ngai nawzie chu hrillo, ei \awng ngei ei hmang pawl^wt zie hi, tulai Hmar social networking \awng takin ‘A Nasha’ ‘Ei Nasha’. Social networking zuk hril kai taka chun, ‘ninga tih’ tina dingah ’nieng  tih’, ‘ting ei tih’ tina dingah ‘tieng ei tih’ ti hai hin mit an sukkham thei hle. Punctuation hmang indik lem chu ‘Kaha se’ a ni ringawt el. An hrietsa-a an hmang indiknaw vel mei mei am ni ka sawn leh, thenkhat chun an lo hrietnaw tak tak a lo nih.

Ei thupuiah lut ei tih. Ka nakawra lo lut tah le cham zing hlak \henkhathai chu: ‘Ring a um nawh’ tina ding hmuna Duhlian \awng tl<ka ‘A ring um nawh’ ti dam; ‘programme a fe zing/ programme a fe lai zing a nih’ tina ding hmunah ‘programme a fe mek’ ti dam; ‘In l^n ding a ni?’ zuk ti a, Hmar \awng tl<k indik, a thumalin a hung fen el ding laiah, Duhlian \awng tl<k ^wna ‘I l>l^ng ding a ni? ti dam; ‘mi hung sir ro’ tina ding hmunah ‘mi hung tlaw ro ti dam’; ‘mi hung sir malam ro’ ti dingah ‘mi hung sir pa ro’ ti dam; ‘I (dawr thuomhnawhai/thilhai) i zawr thei am ie?’ tina ding hmunah ‘I’n zawr thei am?’ ti dam; ‘ka khatin ka thaw thei nawh’ tina ding hmunah ‘keiman ka thaw thei nawh’ ti hai hi an nih. Ka notebook-ah ka lo inchik pei naw leiin ka hrietdawk el thei talo tamtak a um.

‘A ring um nawh’ ti hi Duhlian \awng ‘A rin awm loh’ ti a inthawka hung suok a nih. Hmar \awng chun ‘Ring a um nawh’ ei ti hlak. ‘Programme a fe m>k’ ti khawm hi Duhlian \awng hmanghai ti dan hlak ‘Programme a kal mek’ ti anthawka lak a nih. ‘M>k’ ti thumal hi Hmar \awng le Duhlian \awngah a kawk a’n ang nawh.  Hmar \awnga chun ‘m>k’ ti thumal hi hieng hun/hmuna hai hin ei hmang deu tak hlak: ‘Programme an \an m>k, hung inhmaw deu ro’; ‘Bu an lo f^k m>k an tah, muong taluo naw ro’. ‘M>k’ ti hi ‘v>l chie’, ‘sawt la fe lo’, hrilna’n ei hmang hlak. Duhlian \awnga ruok chun, thil fe lai zing hrilna’n hmang hlak a nih (a hmangna dang khawm chu a um tho.) ‘I l>l^ng ding a ni? ti khawm hi ‘Duhlian \awnga an ti dan ‘I l>hl^ng dawn a mi/em ni? ti anthawka l^k a nih. Hmar \awng chun, ‘I’n l^n ding a ni?’ ei ti el hlak. ‘Mi hung sir pa ro’ ti lem hi chu nuizat a um; Duhlian \awng ‘Min rawn tlawh pah r’u’ ti anthawka l^k a nih. Hmar \awng chun ‘Mi hung sir malam ro’ a nel.  ‘I’n zawr thei am’ hang ti lem hi chu a kawk a dang ie. D^wr kan nei ve a, nu pakhatin ka nu kuomah ‘I’n zawr thei am’ a ti ka hriet hmasatak chun ka pang an za rak el. Duhlian \awnga ‘I inhralh thei em/ I inhralh thei bawk maw? an ti hlak anga, ieng uksak s> s> lova Hmar \awnga mi \henkhatin an lo inlet a nih.

|awngtinin thumal remkhawm dan/kalhmang an nei seng ei ti ta khah. Thumal tinhai chun k^wk le umzie an nei el cho ni lovin, sinthaw pawimaw tak an nei nawk pei a nih. |awng tl<k an siem/thunun a nih. Hnamkhat sunga hmel dang dang puthaiin \awng tl<k inang ei hmang theina san pakhat chu ei thumal hmanghai an ang lei a nih.

Ei thumal hmanghaiin nasataka ei \awng tl<k an thunun ang bawk khan, ei thumal hmanghaiin \awng pakhat hmang zing siin \awng tl<k in ang naw niei nuoi a min hmangtir thei a lo nih (in ang rawng chu thil thei an nawh). Hienghin hang hril sei met inla. Ei thumal hmanghai a’n ang naw chun, ei \awngtl<k inang naw’ng a ta, chulai karah ei i’nhnaipui unauhai \awng ei lakl<t zing bawk si chun, ei \awng in a hmab^k chu, ch$mrala um le \awng th$ (dead language) a inchang ni mei a tih.

Khawvel hmun tinah \awng le \awng inl^kpawl hi dang ruol an nawh. |awng hausaknaah a’n chang ph^ lem rawp hlak. Thawlo dinga inkhap chi khawm an nawh. Sienkhawm, m$ hnamzie/khawsakzie nuom p^wnga, a \ha a sie thlier lova lo l^k el, a \hatnaw ang bawkin, \awng thuah khawm hin fimkhur hle a \ha. |awng hausakna dinga, laklutna ding ^wmtaka lakl<t chu a \hat vieu laiin, \awng r<r>l le tl<k suksie thei ding khawpa ‘ei inhrietpaw tho annawm’ ti thum^wl changch^wia, mani \awng thumalhai hriet tumna nei der lova um ruok hi chu ‘m^wlna chikhat’ ti inla indik a tih.

Hun s^wttak mani hnam \awng hmang talohai le nu le pa’n an zir naw leia thiemlova lo seilien tahai, \hahnemngaitaka, hung hmang inch<k m>khai hi inp^k an um takzet. Hieng ang mihai hi, lo inch<ktira, keihruoi a, lampui indik kawkhmutu ding chu a lo thiemtasahai ni awm tak ei ni lai, chuongchu ni lova, Mizorama inp>ml<t t^k lei el dam, Vai\awng le Sap\awng hmang thiem lei el dam, Western Music ngaitl^k hlak lei el dama, mani \awng ei inthlada ruok hi chu a zie naw deu a nih. Ho mei meia ei ngai lai hin Hmar \awng hi la th$ng a ta, Hmar \awng a thi chun Hmar hnam hi dams^wt bik naw nih. Chuleiin, m$ \awng khawm thiem ei tiu, ei \awng khawm thiem ei tiu.


R. L. Muon Inbuon

Kolasib, 6th Oct. 2014


(Hi ka article hi HSA Platinum Jubilee Souvenir a dingin ka contribute a insuo a nih. Editorial Board hai chungah ka lawm hle. )

Monday 6 October 2014